Gerçek Değişimi Yönetebilmek #3: Bilinçli Liderlerin 9 Temel Özelliği
Amerika’da 19 milyar dolar yıllık ciro ile sağlıklı gıda sektöründe önemli bir rol oynayan “Whole Foods” şirketinin CEO’su John Mackey, bu şirketin ulvi amacının “İnsanların, Amerika’daki gıda sisteminin ve yaşadığımız dünyanın sağlığını geliştirmek” olarak tanımlıyor. Yani sadece “para kazanmak” olarak değil…
Ciddi araştırmalara dayanarak yazdığı “Conscious Leadership / Bilinçli Liderlik” adlı kitabında bilinçli bir liderin sahip olması gereken 9 özelliği özelliğin altını çiziyor J. Mackey.
Profesyonel hayatımda yöneticilik yapmış ve kurumsal dünyadaki gelişmeleri de yakından takip eden biri olarak ben de bu kitapta yer alan 9 temel özelliğin altına imzamı atıyorum.
Bilinçli bir liderde bulunan bu 9 ortak özellik nedir?
Aşağıda bu özelliklere kendi yorumlarımı da katarak kısaca değinmek istiyorum. Zira bu özelliklerin sadece bir şirket liderinin değil, kendi dünyalarımızda ve hayatlarımızda hepimizin birey olarak izlemesi gereken bir yol haritası olduğunu da düşünüyorum.
1. Ulvi bir amaçla hareket etmek /
Bu konu kişinin kendi kendini iyi tanımasıyla, yani kendini bilmesiyle birebir bağlantılı. Bu özellik, kişinin kendisine yönelik bir yolculuğu ve keşfi aslında. Joseph Campbell’in “Hero’s Journey / Kahramanın Yolculuğu) kitabında bahsettiği başlangıç noktası burası. Yani kişi, öncelikle kendiyle olan ilişkisini ve iletişimini derinden keşfetmeli ve anlamalı. Bu noktada, hayatına dair kendisine yönelttiği sorularla, hissettiği duyguların ne anlama geldiğinin farkına varmasıyla, bu hayatta gerçekten ne yapmak istediğine dair tohumlar beliriyor kişinin içinde. Hayatına dair bir pusula oluşuyor. Tıpkı koçluk seanslarımızda danışanlarımıza bu soruları yönelltiğimiz gibi. Plato’nun insanların yüksek idealleri olarak tanımladığı “iyi, doğru ve güzel”e ulaşmada atılan bir adım bu. Kişinin, yaşadığı hayatta adeta kahramanca insanlığın, çevrenin, dünyanın, özetle bütünün hayrına olan yüce amacını netleştirmesi ve onu gerçekleştirmek adına bu yolda gereken adımları atması. Bilinçli bir lider bu eylemi her şeyin üstünde tutuyor.
2. Sevgi ve Şefkatle Yönetmek /
Sevgiyle, şefkatle ve ihtimamla yönetme kabiliyeti… Bazıları bu özelliği “Duygusal Zeka” diye adlandırabiliyor. Oysa bu özelliğin özünde “Ruhsal Zeka” yatıyor. Hepimiz içimizde büyük bir sevme kapasitesine sahibiz. Ancak ne kadarını kullanıyoruz bu kapasitenin? Hayatın gailesi içerisinde kapatıyoruz bu kaynağımızın kapağını. Farklı sebeplerle bastırıyoruz içimize, çünkü korkuyoruz sevgiden. Oysa ruhsal zeka demek, şefkat demek. Şöyle bir düşünün dünyada taşları yerinden oynatmış bazı liderleri. Gandhi, Martin Luther King, Nelson Mandela... Hepsi üstün derecede bir ruhani zekaya sahiptiler. İyiyi, doğruyu ve güzeli yaratan bir ruhani zeka. Tabii ki zihinsel zeka ve duygusal zeka da bir lider için gerekli vasıflar. Ancak 21. yüzyılda bir kuruma yön verebilmek için, bu yüzyılın getirdiği zorlukları aşabilmek için en önemli yeti, “ruhsal zeka” olacak. Kurumsal dünyada sevgiden korkuyoruz, çünkü zor bir dünya bu yaşadığımız. Savaş, rekabet, var olma iç güdüsü, vb. kurumsal dünyanın lügatında yer alan kavramlar. Sevgi, zayıflıkla özdeşleştiriliyor. Potansiyeli gerileten bir özellikmiş gibi yansıtılıyor. Oysa sevgi o kadar güçlü bir duygu ki. Ekibinizi, sosyal grubunuzu, kurumunuzu bir bütün olarak tutan bir tutkal adeta. Eğer sevgimizi dışa vuracaksak, o zaman korkularımızla da yüzleşmemiz ve onları göğüslemenin de yollarını bulmamız gerekiyor. Eğer bir alanda sevgi varsa, insanlar orada kendilerini iyi ve güvende hissediyorlar; korkmuyorlar ve korkmadan kendilerini ifade edebiliyor, kendileri olabiliyorlar. Sevgi ve onunla birlikte gelen taktir de, hem kendinizin hem de başkalarının başarısında büyük rol oynuyor.
3. Doğru, Dürüst, Onurlu, Güvenilir, Otantik Olmak /
Bütüncül bir yaklaşımla, doğruluk, dürüstlük, onur, güvenilirlik, ve otantik olma gibi en üst değerleri sahipleniyor ve her zaman bu prensipler üzerine hareket ediyor bilinçli liderler. Hem yönettikleri ekip, hem de hizmet ettikleri kişiler için. Her zaman gerçeklerin arkasında durmak, en zor durumlarda bile onurlu ve tutarlı bir duruş sergilemek, derin içsel etik bir kimlikle hareket etmek, nerde duracağını bilmek, özetle bu değerlere sahip olmak bilinçli liderin içinde bulduğunu kültürü de yukarı bir noktaya taşıyor. Otantik olmak kişinin kendisini iyi tanımasıyla da direkt ilintili. Yani titr ve rütbelerin arkasına sığınmadan, zayıf yanlarını ve hatalarını kabul ederek ve sorunluluklarını da alarak hareket etmek. Bilinçli liderler tarafından yönetilen firma ve ekipler bu özellikleriyle güçlü birer değişim elçisidirler.
4. Herkesin Kazanacağı Çözümler Bulmak /
Bugün halen bir çok kurumda iş yapmanın gereği olarak 2 taraflı bir sistem üzerinden (örneğin alan ve satan) her iki tarafın da kazanacağı ve “win-win” diye adlandırılan bir yaklaşım benimsenir. Oysa yeni dünya düzenindeki bilinçli liderler, işlerini büyütürken sadece 2 taraflı değil 3 taraflı düşünüyor. Yani “win-win-win”. Bu 3. Tarafın kim olduğunu tanımlamak ve büyüklüğünü tasavvur etmek size kalmış. İstediğiniz kadar genişletebilirsiniz. Bu sizin ortaklarınız da olabilir, çalışanlarınız da, tedarikçileriniz de, toplumun geneli de, tüm evren de…Örneğin Amerika’da büyük başarı sağlayan “Chobani” firmasının sahibi Hamdi Ulukaya’nın şirket çalışanlarına hisse vermesi, ya da “Patagonia” şirketinin üretimlerinin her aşamasında tamamen doğaya saygılı sürdürülebilir bir tutum izlemesi herkesin kazanacağı bir alan açmıyor mu sizce?
5. Yenilik ve Değer Yaratmak /
Bilinçli Liderler, sürekli olarak yenilikçi bir vizyonla hareket ederek, çevrelerinde bu anlayışla hareket eden bir kurum kültürü yaratıyor ve bu kültür içerisindeki yaratıcı ruhu besleyen ve özgürleştiren bir yönetim sistemi benimsiyor. Sonuçta, yaşadığımız hayatın standartlarını çok daha iyi bir düzeye getirmek üzere, değişim sürecinde oluşan problemleri birer olanağa dönüştürerek herkesin yaşamına katkı sağlayacak yenilikleri cesurca yaratma eylemi bu. Bilinçli liderler, görünenin ötesine geçerek ve tüm yaratıcılıklarıyla geleneksel düşünce sistemlerinin sınırlarını zorlayarak yaratıyor ve değer sağlıyor. Tabii yolda kaybetmeyi de kabullenerek, gereken dersleri alıp yılmadan yola devam ederek…
6. Uzun Vadeli Düşünmek /
Çok hızlı değişen ve hareket eden bir dünyada yaşıyoruz. Böylesi bir dünyada yaşamanın en zorlayıcı yanı çabuk, hızlı ve kısa dönemde kararlar almak ve uygulamak. Bilinçli liderler böylesi durumlarda hızlı manevra yapabiliyor ve aynı zamanda uzun vade vizyonlarını da her zaman için göz önünde bulunduruyorlar. Amerika’da son yıllarda hızla büyüyen “Panera” restoran zincirinin CEO’su Ron Shaich bu anlamda yaptığı bir egzersizin, kendi başarısında büyük rol oynadığını belirtiyor. Bu egzersizde, “şu anki kendinize” “ölüm döşeğindeki kendiniz” tarafından bakıyor ve kendinize soruyorsunuz: Gerçekten ne önemli? Ben gerçekten neye önem veriyorum? Hangi riskler almaya değer? Hangi korkularımı fazla önemsememeliyim? Neyin yaratılması gerekiyor? Bu soruları sıkça sorup, dürüstçe cevaplamanız bir çok şeyi netleştiriyor ve hayatınıza uzun vadeli bir pencereden bakmanızı sağlıyor.
7. Ekibin Sürekli Evrilmesini Sağlamak /
Bilinçli liderler içinde bulundukların kültürün dinamiklerine karşı son derece duyarlıdırlar ve birlikte çalıştıkları ekibin sürekli bir evrime tabi olması için çalışırlar. Dış etkenler ne olursa olsun, tüm ekibin öncelikli olarak deneyimlediği unsurların “gelişme, gerçeklik, sinerji, ve büyüme” olması bilinciyle hareket ederler. Tabii ki zeka ve yüksel IQ işe alımlarda önemli, ancak yeterli değil. Duygusal zeka, karakter ve şirket içi kültüre uyumun da göz önünde bulundurulması gerekiyor. Ekipte yer alan herkesin mutluluğunu temel değer olarak almak bilinçli bir liderin önemli vasıflarından biri. Sözde kalmayacak şekilde, içten ve gerçekten yaparak… Ayrıca, hangi değerlerin önemini savunuyorsa, o değerleri uygulamaya sokmak da güveni pekiştiren bir karakter özelliği bilinçli liderlerin. Yaptıklarıyla ekibe örnek olmak yani. Kendileri olarak, otantik olarak. Empatik bir yaklaşımla ekiptekilerin gerçek tutkularını anlamak ve onları terfi ederken hangi görevlerin onlar için daha uygun olabileceğini sezinlemek, hangi görevde en iyi potansiyellerini ortaya koyabileceklerini görebilmek ve onlara yatırım yapmak bilinçli bir liderin en önemli özellikleri arasında. Bunun için kurumda bir “coaching” kültürü yaratarak kişilerin sürekli gelişimine katkı sağlamak da ayrı bir önem taşıyor.
8. Fiziksel, Duygusal, Zihinsel ve Ruhsal Dönüşüm Sağlamak /
Canlılık, özünde enerjiyi barındırıyor. Bilinçli Liderler büyük kararlar arifesinde dinlenerek güçlerini ve enerjilerini yeniden toplamanın önemini farkındadırlar. Bazı liderler için sezgilerine aykırı bir davranış gibi gelebilir bu eylem. Ancak, pasif bir aktivite gibi görünse de dinlenmenin üretkenliği, yaratıcılığı ve dinamizmi arttırıcı bir gücü vardır. Bu eylem bazıları için uyku, bazıları için meditasyon, bazıları için se ormanda bir yürüyüş olabilir. Ne yaparsanız yapın, bilinçli liderler için dinlenmek, işin bir parçası. Bugün bir çok lidere danışmanlık yapan “The Enery Project” firmasını kurucusu Tony Schwartz, fiziksel (uyku, egzersiz, beslenme), duygusal (duygularımızı kontrol edebilmek), zihinsel (merak, yaratıcılık, hafıza) ve ruhsal (anlam, amaç ve değerlerimiz) olmak üzere 4 enerji tipi tanımlıyor. Her biri üzerinde çalışmak bilinçli liderlik vasıflarını güçlendiriyor. Bu noktada Mindfulness, meditasyon ve kendiniz için uygun olabilecek diğer meditatif pratikleri de yapabilir zihin, beden ve ruh sağlığınızı dengeli bir noktada tutarak kararlarınızı daha bilinçli bir noktadan alabilirsiniz.
9. Sürekli öğrenmek ve gelişmek
“Var olmak değişmek; değişmek olgunlaşmak; olgunlaşmak ise kendini sonsuz bir şekilde yaratmak demektir.” demiş Fransız filozof Henry Bergson. Bilinçli Liderler, gerek kişisel gerekse profesyonel olarak daima öğrenmeye ve gelişmeye açık bir tutum izlerler. Yeni beceriler, uzmanlıklar, deneyim ve bilgilerle…Bu anlamada Zen felsefesi içerisinde yer alan “Başlangıç Zihni” ile hareket etmek, örneğin yeni bir alışkanlık ya da beceri üzerinde çalışırken hali hazırda var olan düşünce ve inanç kalıplarınızdan uzaklaşmak sizi motive eden bir öğrenim süreci içine sokacaktır. Aynı paralelde kendinize bir geri bildirim döngüsü yaratarak, örneğin meslek gruplarına üye olmak, bir mentor, koç ya da öğretmen ile çalışmak nesnel geri bildirimlerle bilinç düzeyinize etki edecek ve sizi ileriye taşıyacaktır. Buna ek olarak hiper-uzmanlaşmanın hakim olduğu günümüz dünyasında genel bilgi ve tecrübe sahibi olup, bir çok işi yapabilen liderlerin önemi de her geçen gün artmaktadır. Ayrıca sadece dışsal değil, içsel anlamda da gelişim sağlamak, içgörülerimizi güçlendirecek, duygusal zekamızı geliştirecek pratikler yapmak da bilinçli bir liderin önemle üzerinde durması gerek bir konudur.